Avropa İttifaqı (Aİ) üçüncü ölkələrdən daxil olan aşağı dəyərli e-ticarət göndərişlərinin sürətlə artmasına cavab olaraq yeni addım atmağa hazırlaşır. 2026-cı ilin iyul ayından etibarən Aİ xaricindən birbaşa istehlakçılara göndərilən və 150 avrodan aşağı dəyərə malik onlayn alışlar hər bir məhsul üzrə 3 avro məbləğində sabit gömrük rüsumuna cəlb olunacaq.
Aİ maliyyə nazirləri Shein və Temu kimi Çin mənşəli platformalar vasitəsilə daxil olan ucuz e-ticarət məhsullarını hədəfləyən tədbirlər çərçivəsində aşağı dəyərli bağlamalara 3 avro (3,52 ABŞ dolları) gömrük rüsumunun tətbiqi barədə razılığa gəliblər.
Aİ üzv dövlətləri tərəfindən qəbul edilən tənzimləməyə əsasən, bu qərar indiyədək qüvvədə olan və aşağı dəyərli bağlamaları gömrük rüsumundan azad edən “de minimis” güzəştindən ciddi şəkildə uzaqlaşmanı ifadə edir. Aİ qurumları hesab edir ki, bu güzəşt zamanla rəqabəti pozub və daha sərt vergi, əmək və tənzimləyici tələblərə tabe olan Aİ mənşəli pərakəndə satıcıları dezavantajlı vəziyyətə salıb.
Aİ Şurası 27 üzv dövlət adından yaydığı bəyanatda bildirib:
“Bu müvəqqəti tədbir hazırda bu cür bağlamaların rüsumsuz şəkildə Aİ-yə daxil olması faktına cavabdır. Bu isə Aİ satıcıları üçün ədalətsiz rəqabət, istehlakçılar üçün sağlamlıq və təhlükəsizlik riskləri, yüksək səviyyədə fırıldaqçılıq və ekoloji problemlər yaradır.”
Aşağı dəyərli bağlamaların vergiyə cəlb olunması 2028-ə planlaşdırılmışdı
Rəsmilərin sözlərinə görə, yeni rüsum 2028-ci ildə qüvvəyə minməsi planlaşdırılan genişmiqyaslı gömrük islahatı ərəfəsində müvəqqəti həll kimi nəzərdə tutulub. Bu islahat çərçivəsində Aİ Gömrük Məlumat Mərkəzi (EU Customs Data Hub) yaradılacaq və İttifaqa daxil olan və çıxan bütün mallar barədə gömrük məlumatları vahid rəqəmsal platformada toplanacaq.
Bu mexanizm gömrük orqanlarına e-ticarət axınlarını daha effektiv izləməyə, fırıldaqçılıqla mübarizəni gücləndirməyə və məhsul təhlükəsizliyi nəzarətini artırmağa imkan verəcək.
Sərhədlərarası e-ticarətin sürətli böyüməsi Aİ-ni daha tez hərəkətə keçməyə məcbur edib. Hər il Avropaya milyardlarla aşağı dəyərli bağlama daxil olur ki, bu da gömrük orqanları üçün ciddi inzibati yük yaradır. Eyni zamanda, saxta məhsullar, ekoloji təsirlər və istehlakçı təhlükəsizliyi ilə bağlı narahatlıqlar da artır. Aİ qurumları hesab edir ki, mövcud sistem rəqəmsal ticarətin miqyası və sürəti fonunda artıq kifayət etmir.
Yeni gömrük rüsumu “emal haqqı”ndan ayrıdır
Qeyd olunur ki, 3 avroluq gömrük rüsumu hazırda müzakirə edilən Aİ miqyaslı “emal haqqı”ndan ayrıdır. Gömrük rüsumu rəqabət şərtlərini bərabərləşdirməyi hədəflədiyi halda, emal haqqı gömrük orqanlarının artan yoxlama və emal xərclərini kompensasiya etməyə yönəlib.
Hazırkı təkliflərə görə, emal haqqının 2026-cı ilin son aylarında qüvvəyə minməsi gözlənilir. Lakin məbləği və dəqiq tətbiq tarixi Avropa Parlamenti və Şura arasında aparılan danışıqların nəticəsindən asılı olacaq.
Aİ Gömrük Məlumat Mərkəzi fəaliyyətə başladıqdan sonra yeni rejim tətbiq ediləcək
Aİ Gömrük Məlumat Mərkəzi tam fəaliyyətə başladıqdan sonra bu müvəqqəti tədbir daimi e-ticarət gömrük rejimi ilə əvəz olunacaq. Aİ rəsmiləri vurğulayır ki, uzunmüddətli perspektivdə bu sistem gömrük ittifaqını gücləndirəcək, Avropa bizneslərini və işçilərini qoruyacaq, eyni zamanda onlayn ticarətin artımının ədalətli rəqabət və istehlakçı təhlükəsizliyi hesabına baş verməsinin qarşısını alacaq.
Qlobal e-ticarət platformaları və beynəlxalq satıcılar üçün bu addım Avropa bazarında daha sərt tənzimləmə dövrünün siqnalı kimi qiymətləndirilir. Aİ pərakəndəçiləri üçün isə bu qərar uzun müddətdir tələb olunan “bərabər rəqabət şərtlərinə” doğru atılmış mühüm addım hesab olunur.
Yeni gömrük islahatının arxa planı
Hazırda üçüncü ölkədən Aİ istehlakçısına birbaşa göndərilən və 150 avrodan aşağı dəyərə malik bağlamalar gömrük rüsumundan azaddır. Avropa Komissiyası 2023-cü ilin may ayında gömrük islahatı çərçivəsində bu güzəştin ləğvini təklif etmişdi. İlkin təklif tədbirin 2028-ci ilin ortalarından tətbiqini nəzərdə tuturdu.
Lakin Aİ Şurası 13 noyabr 2025-ci ildə bu güzəştin ləğvini təsdiqləyib və tədbirin daha erkən — 2026-cı ildə tətbiq olunmasını təklif edib.
Bundan əlavə, Avropa Komissiyası 2025-ci ilin fevralında e-ticarətə dair açıqlamasında birbaşa istehlakçılara idxal olunan mallar üçün Aİ səviyyəsində emal haqqı ideyasını irəli sürüb. Bu təklif 2025-ci ilin iyununda Şura tərəfindən qəbul edilən danışıqlar mandatına daxil edilib. Emal haqqı malların sərbəst dövriyyəyə buraxılması zamanı yaranan xərcləri kompensasiya etməyi hədəfləyir.
Şuranın mandatına əsasən, emal haqqının 2026-cı ilin noyabrında qüvvəyə minməsi gözlənilir. Hazırda bu məsələ Avropa Parlamenti və Şura arasında davam edən üçtərəfli danışıqlar çərçivəsində müzakirə olunur.
Aşağı dəyərli e-ticarət bağlamalarının sayı 4,6 milyarda çatıb
Shein, Temu, AliExpress və Amazon Haul kimi platformalar Çində istehsal olunan geyim, aksesuar və elektron məhsulları çox aşağı dəyərlərlə birbaşa istehlakçılara göndərir. Gömrük güzəşti səbəbindən ötən il Aİ-yə daxil olan aşağı dəyərli e-ticarət bağlamalarının sayı iki dəfə artaraq 4,6 milyarda çatıb. Bu bağlamaların 90 %-dən çoxu Çindən göndərilib. Cari ildə idxal həcmlərinin daha da artacağı gözlənilir.
